İstanbul deyince aklıma martı gelir
Yarısı gümüş, yarısı köpük
Yarısı balık yarısı kuş
İstanbul deyince aklıma bir masal gelir
bir varmış bir yokmuş
İstanbul deyince aklıma Gülcemal gelir
Anadolu'da toprak damlı bir evde
Gülcemal üstüne türküler söylenir
Süt akar cümle musluklarından
direklerinde güller tomurcuklanır
Anadolu'da toprak damlı bir evde çocukluğum
Gülcemel'le gider İstanbul'a
Gülcemal'le gelir
İstanbul deyince aklıma
Bir sepet kınalı yapıncak gelir
Şehzadebaşı'nda akşamüstü
Sepetin üstünde üç tane mum
Bir kız yanaşır insafsızca dişi
Boyuna posuna kurban olduğum
Kalın dudaklarında yapıncağın balı
Tepeden tırnağa arzu dolu
Sam yeli söğüt dalı harmandalı
Bir şarap mahzeninde doğmuş olmalı
Şehzadebaşı'nda akşamüstü
Yine zevrak-ı derunum
Kırılıp kenara düştü
İstanbul deyince aklıma Kapalıçarşı gelir
Dokuzuncu senfoniyle kolkola
Cezayir marşı gelir
Dört başı mamur bir gelin odası
Haraç mezat satılmakta
Bir gelinle güvey eksik yatakda
Köşede sedef kakmalı tombul bir ut
Tamburi Cemil Bey çalıyor eski plakta
Sonra ellerinde şamdanlar nargileler
Paslı Acem kılıçları
Amerikan kovboyları
eller yukarı
Ne kadar da beyaz elbiseleri
Amerikan deniz erleri
Kocaman bir papatyadan yolunmuşlar gibi
Sütden duru buluttan beyaz
Beyazın böylesine ölüm yakışır mı dersin
Yakışmaz
Ama harbederken onlara
Bambaşka elbiseler giydirirler
Kan rengi barut rengi duman rengi
Kin tutar kir tutmaz
İstanbul deyince aklıma
Kocaman bir dalyan gelir
Kimi paslı bir örümcek ağı gibi
Gerinir Beykoz'da
Kimi Fenerbahçe'de yan gelir
Dalyanda kırk tane Orkinos
Kırk değirmen taşı gibi dönmektedir
Orkinos dediğin balıkların şahı
Orkinos mavzerle gözünden vurulur
Denizin içinde ağaçlar devrilir
Kan çanağına döner dalyanın yüzü
Camgöbeği yeşili bulanır
Bir çırpıda kırk orkinos
Reisin sevinten dili dolanır
Bir martı gelir konar direğe
Atılan kolyos'u havada yutar
Bir başkasını beklemez gider
Balıkçı gülümser tatlı tatlı
Adı Marika'dır bu martının der
Her zaman böyle gelir böyle gider
İstanbul deyince aklıma adalar gelir
Dünya'nın en kötü Fransızcası orda harcanır
Çalımından geçilmez altmışlık madamların
Ağzı dili olsa da tenhadaki çamların
Görüp göreceği rahmeti anlatsa insanların
İstanbul deyince aklıma kuleler gelir
Ne zaman birinin resmini yapsam öteki kıskanır
Ama şu Kızkulesi'nin aklı olsa
Galata kulesine varır
Bir sürü çocukları olur
İstanbul deyince aklıma
Tophane'de küçücük bir sokak gelir
Her Allah'ın günü kahvelerine
Anadolu'dan bir sürü fakir fukara gelir
Kimi dilenecek dilenmesine utanır
Kiminin elinde bir süpürge peyda olur uzun
Dudaklarında kirli paslı bir tebessüm
Çöpcü olmuştur bugüne bugün
Kiminin sırtında perişan bir küfe
Kiminin sırtında nakışlı semer
Şehrin cümbüşüne katılır gider
Kalın yağlı bir kolona koşulur
Piyano taşırlar omuz omuza
Kendinden ağır yükün altında adamlar
Balmumu gibi erir dururlar
Sonra kan ter içinde soluk alırlar
Nazik eşya nazik hamallar ister neylersin
Ama onlar kadar piyanoyu ciddiye alırlar mı dersin
Nazdan nazik çiniden bilezik eller
Derken
Karşı radyoda gayetle mülayim bir ses
Evlere şenlik üstat Sinir Zulmettin
Hacıyağına bulanmış sesiyle esner
Gamı şadiyi felek
Böyle gelir böyle gider
İstanbul deyince aklıma
Stadyum gelir
Güne güneşe karşı yirmibeşbin kişi
Hepsinin dudağında İstiklâl Marşı
Bulutlar atılır top top pare pare
Yirmibeşbin kişilik bir aydınlık içinde eririm
Canım ağzıma gelir sevinçten hilafsız
İsteseler bir gelincik gibi koparır veririm
İstanbul deyince aklıma stadyum gelir
Kanımın karıştığını duyarım ılık ılık
Memleketimin insanlarına
Daha fazla sokulmak isterim yanlarına
Ben de bağırırım birlikte
Avazım çıktığı kadar
Göğsümü gere gere
Ver Lefter'e yaz deftere
Stadyum gelir
İstanbul deyince aklıma
Binlerce insanın aynı anda
Aynı şeyi duymasından doğan sevincin
Heybetini düşünürüm
Birbirine eklenir kafamda
Binler yüzbinler milyonlar
Sonra bir mısra havalanır ürkek
Bir uykuyu cananla beraber uyuyanlar
İstanbul deyince aklıma
Yahya Kemal gelirdi bir eyyam
Şimdi Orhan Veli gelir
Deminden beri dilimin ucundan Orhan Veli
Deminden beri senin tadın senin tuzun
Senin şiirin senin yüzün
Yaralı bir güvercin misali
Başımın üstünde dolanır durur
Gelir sessizce konar bu şiirin bir yerine
Neresine mi arayan bulur
Erbabı bilir
Deli eder insanı bu şehir deli
Kadehlerin çınlasın Orhan Veli
İstanbul deyince aklıma
Sait Faik gelir
Burgaz adasında kıyıda
Mavi gözlü bir çocuk büyür döne döne
Mavi gözlü bir ihtiyar balıkcı gencelir küçülür
İkisi bir boya geldi mi Sait kesilirler
Bütün İstanbul' u dolaşırlar elele başbaşa
Ana avrat küfrederler uçan kuşa eşe dosta
Sivriada'da da martı yumurtası toplarlar çilli çilli
Ziba mahallesinde gece yarısı
Sabaha Galata'dan geçer yolları
Maytaba alacakları tutar kahvede
Zararsız bir deliyi
Ula Hasan derler gazeteyi ters tutaysun
Çaktırmadan gazetesini tutuştururlar fakirin
Sonra oturup sessizce ağlarlar
İstanbul deyince aklıma
Sait Faik gelir
Taşında toprağında suyunda
Fakirin fukaranın yanı başında
Hey Allah'ım en güzel çağında Sait'e
Dört beş yıl ömrün kaldı denir
Sait Sait olurda nasıl dayanır
Mavi gözlü çocuk boş verir ölüm haberine
İhtiyar balıkcı pis pis düşünür
Bir zehir yeşilidir açılır
Bir yeşil ki ciğerine işler adamın
Bir yeşil ki kasıp kavurur
Küçük mavi çocuk
İhtiyar balıkcı
Ve dilimize bulaşan zehir yeşili
İstanbul çalkalandıkca bu denizlerde dipdiri
Dilimiz yaşadıkça yaşasın Sait'in şiiri
İstanbul deyince aklıma
Sabiyem gelir
Sabiyem boynunda büyük bir demetle
Sarıyer'den gelir Pendik'den gelir
Bahar nereden gelirse velhasıl
Sabiyem oradan gelir
Ne delidir ne divane,
Aslını ararsan Çingenedir
Tepeden tırnağa güneştir
Topraktır
Anadır
Analar içinde bir tanedir
Biri sırtında biri memesinde biri karnında
Karnı her daim burnundadır
Canını mendil gibi takar dişine
Yürekten bir şeyler katar işine
Bir ucundan girer şehrin, ötekinden çıkar
Alçak gönüllüdür Sabiyem
Hem masa satar hem göbek atar
Ver bir çeyrek güzelim der
Neyse halin o çıksın fâlin
Canı çıkar Sabiye'min falı çıkmaz
Sonra anlatır dün gece başına gelenleri
Görürüm üryamda bir sarı yılan
Cenabet uğraşır durur benimlen
Uyanır bakarım benim bebeler
Yatağın ucuna kaymış
Ayağımın parmaklarını emer
İstanbul deyince aklıma
Bir basma fabrikası gelir
Duvarları uzun masaları uzun sobaları uzun
Dal gibi dalyan gibi kızlar çalışır bütün gün ayakta
Kan ter içinde mahzun
Yüzleri uzun elleri uzun günleri uzun
Fabrikada pencereler tavana yakın
Al topuklu beyaz kızlar dalga geçmeyin
Dışarda ağaçlar dizi dizi
Duvarlar duvarlar uzun duvarlar
Niçin ağaçlardan ayırdınız bizi
Dışarda tarlalar turuncu asfalt mosmor
Dışarda dışarda dışarda
Mevsim gürül gürül akıp gidiyor
On dokuz yaşında Eyüp'lü Gülsüm
Dalmış beyaz köpüklü akışına ipeklilerin
Kötü kötü düşünüyor
İpeğin akışına doyum olmaz
Ama gel gör ki ipekli emprimeden oğlana don olmaz
Bir top Amerikan bezi sakız gibi beyaz
Bir top Amerikandan neler çıkmaz
Perdeler yatak çarşafları çoluğa çocuğa çamaşır
Sakız gibi ağarmış bir top Amerikan bezi
Gülsüm'ün gözleri kamaşır
Üçüncü oğlanı doğururken Gülsüm
Bir top Amerikana hasret sizlere ömür
Gülsüm'lerin sürüsüne bereket
Yerine bir Gülsümcük bulunur elbet
Gider Gülsüm gelir Gülsüm
Azrail ettiğin bulsun
İstanbul deyince aklıma
Ağzına kadar soğan yüklü bir taka gelir
Sülyen kırmızısı üstüne zehir gibi yeşil
Samsun'dan Sürmene'den Sinop'dan
Yaz demez kış demez mutlaka gelir
Kirli yekleninde yeni bir yama
Demirin pası gelir dilime
Nabzımda duyarım motorun hızını
Canımın içine sokasım gelir
İri kalçaları pullu denizkızını
İstanbul deyince aklıma
Takalar gelir
Alçakgönüllü kalender
Ya Pelengi Deryadır adları ya Şimşiri Zafer
İstanbul deyince aklıma
Koca Sinan gelir
On parmağı on ulu çınar gibi
Her yandan yükselir
Sonra gecekondular gelir ardısıra
İsli paslı yetim
Ey benim dev memesinde cüceler emziren acayip memleketim
Bedri Rahmi Eyüboğlu
The Sage of Istanbul
Say Istanbul and a seagull comes to mind
Half silver and half foam, half fish and half bird.
Say Istanbul and a fable comes to mind,
The old wives' tale that we have all heard.
Say Istanbul and a mighty steamship comes to mind
Whose songs are sung in the mudbaked huts of Anatolia:
Milk flows from her tap, roses bloom on her masts;
Dreamy kinds in Anatolia's mudbaked huts
Sail to Istanbul and back on that migthy steamship.
Say Istanbul and mottled grapes come to mind
With three candles burning bright on the basket-
Suddenly comes along a girl so ruthlessly female,
With a figure so lovely that you back in it
And lips ripe with grape honey,
A girl luscious and willow branch and the dance of joy-
Hailing from a wine cellar, she makes you tipsy:
As the song goes, like a ship at sea
My heart is tossed and wrecked again.
Say Istanbul and the Grand Bazaar comes to mind:
Beethoven's Ninth, hand in hand with the Algerian March;
And an immaculate bridal bedroom set
Is auctioned off Without the bride and groom.
A chabby lute inlaid with mother of pearl
Recalls the famous lutaniet on old records.
Brandish candlesticks and hookahs and rusty Persian swords,
American cowboys
"Hands up!"
American sailors wear lily-white uniforms
Plucked from a huge daisy, clear as milk, clean as a cloud;
Beath looks ugly on so pure a white,
But when they fight
They put their combat uniforms on
Color of blood and gunpowder and smoke-
Which gather hate but no dirt.
Say Istanbul and huge fishery come to mind
Like a rusty cobweb over the Bosphorus, sprawling off the Marmara coast.
Forty tunnies roll in the fishery, like forty millstones.
The tunny, after all is the king of the sea:
You must shoot it in the eye with a rifle and fell it like a tree,
Then suddenly the face of the fishery gets bloodshot
And the emerald waters become muddied in the turmoil.
With forty tunnies at a clip, the skipper is spellbound for joy.
A seagull perched on the cast catches a mackerel in mid-air and gobbles it,
Then it flies away without waiting for one more;
The fisherman smiles, sweet and kind:
"That gull's Maria," he says,
"That's the way she comes and goes, always."
Say Istanbul and the Princes Islands come to mind:
Where the French language is murdered
By sixtyish matrons who sit around puffed up as hell;
If only the lonely pinetrees there could tell
All abouth the hankypanky of the boy with the god.
Say Istanbul and towers come to mind:
If one of them is painted, the other one grumbles.
The Tower of Leander ought to know that's way the cookie crumbles:
She should marry the Galata Tower and have lots kids.
Say Istanbul and a waterfront comes to mind:
Anatolia's poor godforsaken huddled masses land
In its coffee houses, day after day.
Some must go begining to survive, but shame keeps them away;
A few manage to find a broom and brcome stret cleanners-no less,
Their faces smeared with a filthy fusty grin:
Others shoulder a pannier or an ornate back saddle,
And the all get lost in the city's hubbub and fiddle-faddle.
Tied to a greasy girth, some carry a piano on their backs
Their legs wobbly under the weight, melting like wax,
They pant and heave, drenched in sweat.
A gentle porter is a must for a fragile item.
Do the tender hands value a piano the way the porter does?
Suddenly a mushy voice blares on the radio across the street:
The most popular crooner of them all,
Yelping and yawning, smudged with the greasy perfumes oo Arabia:
"Life is lull of joy and sorrows,"
"Some stay and some go."
Say Istanbul and a stadium comes to mind
Where twenty-five thousand voices under the sun
Sing our national anthem in unison
And the clouds are fired like cannonball.
Dazzled by the sight of twenty-five thousand strong
We rejoies i theire joyful song
And offer to pluck our hearts for them like red poppies.
Say Istanbul and a stadium comes to mind
Hher our blood flows into the veins of our fellew men.
Rubbing shoulders, we holler together
Till our throats are sore:
Lefter's kick is a sure score.
Say Istanbul and a stadium comes to mind
Where multitutes join in the same joy
And share the same love and agony.
Then a line aut of a poem flutters in the air:
"Blessed are those who embrace their loved ones."
Say Istanbul and Yahya Kemal once came to mind;
Nowadays it's Orhan Veli whose name is on the tip of every tongue:
His flair and flamboyance, his poems and his face
Hover overhead like a wounded pigeon
Which descende quietly to perch on this poem.
This city just drives you out of your mind;
Good thing Orhan Veli's chuckles remain behind.
Say Istanbul and Sait Faik comes to mind:
Pebbles twitter on the shore of Burgaz Island,
While a blue-eyed boy grow up in circles of joy
A blue-eyed old fisherman grows younger and tinier,
When they reach the same height they turn into Sait
And they roam the city hand in hand,
Cursing beast and bird, friend and foe alike;
On Sharp Island they gather gulls' eggs,
By midnight they're in the red light district.
In the morning they go through Galata:
At the café they kid around with a harmless lunatic,
"Whaddya know," they say, "you're holding your paper upside down."
Then they set the poor guy's newspaper on fire,
Then they sit and weep quietly.
Say Istanbul and Sait Faik comes to mind
All over this town's rock and soil and water,
A friend of the poor and the sick,
Wose pencil is as sharp as is wounded,
Bleeding for the lonely and yearning for the pure and the good.
Say Istanbul and Sait's last years come to mind:
At his best age he's told he has just a few years to live;
How could Sait bear the thouht of it?
The blue-eyed boy doesn't give a hang,
But the old fisherman broods like hell
And a green venom bursts out of the sea
Piercing the heart that feels, revaging the mind that knows.
The little blue-eyed boy
And the old fisherman
And that green venom smeared all over our lips...
So long as Istanbul throbs alive in the sea,
So long as language lives, so will Sait's poetry.
Say Istanbul and a gipsy woman comes to mind
With a bunch of flowers taller than herself,
Wherever the spring comes from, so does she
She is the sun and the soil from top to toe,
And a mother matchless among mothers:
One kid on her back, one at her breast, one in her tummy.
A gypsy women always bulges with a baby.
Devil may care, her life has flair:
She roams the city from one end to the other
Making no bones about selling tongs or doing the bellydance.
She is humble, she sells tongs, she bellydances.
"How about a quarter, dear?" she says,
"You want me to tell your fortune, love?
Till the day she dies, she tells nothing but lies.
Then comes the dream she hd the night before:
"I see a yellow snake.Son-of-a-bitch keeps bugging me.
"I wake up and what do I see?
"My little oner are on the edge of the bed sucking my toes"
Say Istanbul and a textile factory comes to mind:
High walls, long counters, tall stoves...
Tender slender girls toil all day long on their feet,
In blood an sweet, weary and sad,
Their faces long their hands long their days long
In the factory where the windows are near the ceiling
Red-heeled fair-skinned girls– "No loitering, girls!"
Rows and rows of trees stretch out there,
But the endless walls cur the girls off from them,
From the amber fields an the purple streets
Where the fair season rumbles and tumbles.
A nineteen-year-old working mother,
Dizzy with the white foamy flow of silk
Which whets her appetite no end, gets ideas;
But silk is no good to make pants for her sons.
Now if she could get a roll of ivory-white calico:
She can do so much with it: drapes and sheets and underwear.
The very thought of ivory-white calico dazzles her.
When she dies giving birth to a third son,
She is still longrs for a roll of calico for the kids and all.
Young mothers like her are dime a dozen:
At the factory some body else takes her place of this one
That's the way it is: If one goes, another comes.
Damn you death.
Say Istanbul and a barge comes to mind
Brinful of onion, green as poison on coral red,
Sailing in from the Black Sea ports winter and summer
With one more patch on its filthy sail each time
And the rust of its iron rods on our tongues
Its motors speeding along our pulse boat right into our hearts
A mermaid with scale-covered huge buttocks.
Say Istanbul and barge come to mind
Demure and hadless
Called the Sea Tiger or the Triumphant Sword.
Say Istanbul and Sinan the Great Architect comes to mind
His ten fingers soaring like mighty plane trees.
Than the monster of the chacks and shanties rears its head
Where smoke filth and blight ruthlessly spread.
Our city suckles dwarfs at her giant's breasts.
Bedri Rahmi Eyüboğlu
Çeviren: Talat Sait Halman
